Wedi'i leoli ym Mynyddoedd godidog Cambria yng nghanolbarth Cymru, Fferm Tyllwyd yw lle byddwch chi'n dod o hyd i James Raw, ffermwr seithfed genhedlaeth sy'n ffermio mewn partneriaeth ochr yn ochr â'i fam a'i wraig, Claire. Mae'r teulu wedi bod yn ffermio'r tir yn Nyllwyd ers 1850, ac ers hynny mae wedi'i gydnabod fel Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA), dynodiad cadwraeth a gynlluniwyd i amddiffyn ardaloedd o dir neu ddŵr a ystyrir yn arbennig o werthfawr oherwydd eu bywyd gwyllt, eu daeareg neu nodweddion tirffurf. Mae'r fferm yn gartref i fuches o 35 o wartheg sugno Limousin pur a diadell o 850-900 o famogiaid, sy'n sylweddol llai nag yr oedd tua 20 mlynedd yn ôl, lle byddai'r niferoedd wedi bod yn eu miloedd. Fodd bynnag, mae canrannau wyna wedi codi i 150%, felly er bod nifer y ddiadell wedi lleihau, mae nifer yr ŵyn a werthir yn gymharol debyg. Mae lleihau faint o stoc a gedwir ar y fferm yn sicrhau bod modd cadw pob anifail ar eu tir drwy gydol y flwyddyn, gan leihau costau i fusnes y teulu. O ran ffermio, ethos y teulu yw gwneud y mwyaf o botensial yr hyn sydd ar gael iddynt, heb or-gymhlethu unrhyw beth. Mae James yn angerddol am ffermio mewn cytgord â natur a'r amgylchedd, a defnyddio adnoddau naturiol y tir. Wrth siarad am ffermio yng Nghymru, mae James yn sylwi,
“Rydym yn cynhyrchu’r cig coch gorau yn y byd, gyda’r safonau amgylcheddol a lles uchaf.”Mae James wedi gweithredu amrywiaeth o arferion a phrosiectau ar ei fferm, gan gynnwys creu dau system hydro a system ffermio sy'n canolbwyntio ar iechyd pridd a bioamrywiaeth. Yn ôl yn 2010, gweithredodd y teulu ddau gynllun hydro ar eu tir, yn dilyn llwyddiant system debyg, lai a weithredwyd gan daid James yn y 1950au. Mae'r cynllun hydrodrydanol ar y fferm bellach yn cynhyrchu bron ddigon o drydan i bweru 250 o gartrefi yn yr ardal leol, yn flynyddol. Yn ogystal, mae cyfraniad arbed carbon gydol oes y cynllun hydro yn hafal i blannu 700,000 o goed neu 1,000 erw o goetir, sy'n arddangos potensial a manteision enfawr pŵer hydro. Cydnabyddiaeth. Y llynedd, dyfarnwyd y 'Wobr Effaith Isel' nodedig i James ( o bosibl y wobr â'r teitl gwaethaf y gellir ei dychmygu!) yng Ngwobrau Fferm Dethol blynyddol M&S ar gyfer Cymru a Lloegr. Rhoddwyd y wobr o ganlyniad i'r holl arferion cynaliadwy a weithredwyd ar y fferm. O blannu 3-4km o wrychoedd a chreu coridorau naturiol newydd, i greu coetir newydd a defnyddio llawer iawn o'u llarwydd eu hunain ar gyfer ffensio a chladin ar adeiladau allanol – mae pob un o'r camau hyn wedi helpu i gynyddu bioamrywiaeth ar ffermydd a lleihau'r effaith ar yr amgylchedd. Mae James yn myfyrio,
“Mae cynaliadwyedd yn air poblogaidd iawn ar hyn o bryd - ac yn briodol felly, ond fel ffermwyr dydw i ddim yn credu ein bod ni orau am gyfleu'r pethau cadarnhaol rydyn ni'n eu gwneud ac mae'n braf gallu portreadu'r camau gweithredu cadarnhaol y mae'r rhan fwyaf ohonom yn eu gwneud ar ein ffermydd bob dydd.”Beth nesaf i deulu Raw? Yn ddiweddar, mae James wedi dechrau prosiect i weld a oes unrhyw beth y gellir ei wneud i wella iechyd pridd mawndir, a sut orau i reoli'r tir. Mae mwyafrif y tir mynydd ar y fferm yn fawnogydd, ac felly ychydig iawn y gellir ei wneud i effeithio ar iechyd y pridd. Fodd bynnag, mae James yn obeithiol y gall y prosiect mawndir gynnig rhywfaint o fewnwelediad i frwydro yn erbyn hyn. Mae gan y teulu obeithion mawr hefyd y bydd eu mab 18 oed yn awyddus i fynd â busnes y teulu i'w bennod nesaf - gan ei wneud yr 8fed genhedlaeth i ofalu am y tir! Cadwch lygad allan am y gofod hwn…
